JOSTEIN GAARDER " Το Κάστρο των Αγγέλων "

" Η φιλοσοφία μπορεί να μας διδάξει αρκετά πράγματα για την τέχνη της ζωής. Συχνά δεν δίνουμε στον εαυτό μας την ευκαιρία να μελετήσει πραγματικά ένα αινιγματικό χαμόγελο κι έτσι στερούμαστε μια πηγή αληθινής ευτυχίας. Η ευτυχία μπορεί να είναι απλό πράγμα- κάτι σαν την ανακάλυψη ότι ο ουρανός είναι γαλανός ή ότι τα πουλιά πετούν πολλά μαζί ".

Το Σπάνιο Πουλί

" Λένε ότι ο κόσμος είναι πολύ γέρικος.Κι όμως: σπάνια ζει περισσότερο από εκατό χρόνια. Ο κόσμος δεν γερνάει. Εμείς γερνάμε.
Όσο θα γεννιούνται άνθρωποι στον κόσμο, ο κόσμος θα'ναι ολοκαίνουριος, όπως ήταν την έβδομη μέρα της δημιουργίας, όταν ο θεός στάθηκε να ξεκουραστεί.
Είμαστε μάρτυρες μιας νέας δημιουργίας. Ένας κόσμος πλάθεται μπροστά στα μάτια μας μέρα μεσημέρι. Ανήκουστο! Ένας κόσμος γεννιέται από το τίποτα...
Κι ωστόσο υπάρχουν άνθρωποι που βαριούνται!

Τον περισσότερο χρόνο του ο κόσμος τον ξοδεύει στον ύπνο.
Πού και πού μόνο ξυπνάει, τρίβει τα μάτια του, διώχνει τη νύστα και συνειδητοποιεί τον εαυτό του.
" Ποιος είμαι; " αναρωτιέται. " Από πού έρχομαι; "
Και για λίγα δευτερόλεπτα κάθεται στον ώμο μας το Σπάνιο Πουλί ".

Παρακάτω παρατίθενται μερικά καίρια σημεία από το βιβλίο " Η ιστορία της τρέλας"του μεγάλου στοχαστή Μισέλ Φουκώ που καταδεικνύουν το αναπόφευκτο της "τρέλας" καθώς και την τάση περιθωριοποίηση της.

" Όλοι οι άνθρωποι είναι τόσο αναπόφευκτα τρελοί που, όποιος δεν είναι τρελός, είναι διπλά τρελός"


" Ο καλύτερος τρόπος για να σιγουρευτείς ότι εσύ είσαι ο γνωστικός δεν είναι το να κλείσεις μέσα το γείτονα σου " ( Φ. Ντοστογιέφσκι)


" Οι ανορθόλογοι άνθρωποι είναι άνθρωποι που η κοινωνία αναγνωρίζει κι απομονώνει : ανάμεσα τους είναι ο ελευθεριάζων, ο άσωτος, ο ομοφυλόφιλος, ο μάγος, ο αυτόχειρας, ο άθεος. Τον παραλογισμό αρχίζουν πια να τον μετρούν σαν μια εκτροπή από την κοινωνική νόρμα "


Θα μπορούσαμε να πούμε διαβάζοντας έστω φευγαλέα τα παραπάνω, πως η σκεπτικιστική στάση του Φουκώ απέναντι στον τρόπο λειτουργίας της κοινωνίας αναδύει στην επιφάνεια μια διαχρονικότητα των ισχυρισμών του. Σήμερα, μάλιστα, περισσότερο, ίσως από κάθε άλλη εποχή η κοινωνία έρχεται αντιμέτωπη και καλείται να αναμετρηθεί με την λεγόμενη " διπλή τρέλα" των ανθρώπων έχοντας την τάση να την παθολογικοποιεί και να προσπαθεί να την καθυποτάξει. Οι αποδιοπομπαίοι τράγοι και οι προσπάθειες αποχωρισμού και μόνωσης της λογικής από την "τρέλα" αποτελούσαν, αποτελούν και θα αποτελούν αναπόσπαστο στοιχείο της σύγχρονης κοινωνικής πραγματικότητας που προσπαθεί εναγωνίως να αποδώσει αιτίες και να κατασκευάσει νόρμες.


Μόνο όταν καταλάβουν οι άνθρωποι πως η λογική δεν ευσταθεί χωρίς αντίστοιχες δόσεις από
αυτή τη " διπλή τρέλα", θα καταφέρουν να συνυπάρξουν αρμονικά οι ανορθόλογοι με τους"γνωστικούς".

Κική Δημουλά -Κυριακή

Πολλή Κυριακή για έναν άνθρωπο.
Ένα σκληρό χαμόγελο στο πρόσωπο του κόσμου.
Με κούρασε πολύ το πρόσωπο του κόσμου.
Κι εσύ να είσαι ένα ποτήρι
Στο πάνω πάνω ράφι που δε φτάνω.


Κυριακή απόγευμα
 Πολλές φορές σε ζήτησα το απόγευμα:
Όταν με βρήκε πίσω απ το παράθυρο
να προφητεύω τις συνεχείς σιωπές σου.
Όταν μια βίαιη σκηνή εκτυλίχτηκε
σ' εμένα ανάμεσα και στο τετελεσμένο.
Όταν προχώρησα στο διπλανό δωμάτιο
κι αυτό το εκάλεσα <<φυγή>>.
Κι άλλες επίμονες φορές σε φώναξε
μεσ΄από έξι λαϊκά τραγούδια
για πιάνο και για δύσκολο απόγευμα
Κι ακόμα τρεις θρηνητικές μορφές
όταν τα θέματα σουρούπωναν
κι ονόμασα τα μάτια σου
<<καθημερινά απογεύματα>>
ιι όλον εσένα Κυριακή
που είναι μπάντα δύσκολη.

(Κική Δημουλά, Ποιήματα, εκδ. Ίκαρος)

Γκαίτε- Τα πάθη του νεαρού Βέρθερου

Λοιπόν, τίποτε δε με λυπεί τόσο πολύ, όσο το να βλέπω τους ανθρώπους να ταλαιπωρούν ο ένας τον άλλο, και προπάντων νέους στην ακμή της ηλικίας τους, όταν θα μπορούσαν να είναι κατεξοχήν ανοιχτοί σε όλες τις χαρές, να χαλάνε τις ελάχιστες καλές μέρες της ζωής τους με ανοησίες και να ανακαλύπτουν το ανεπανόρθωτο της σπατάλης τους όταν είναι πλέον πολύ αργά.
Δεν είναι αρκετό που δεν μπορούμε να κάνουμε ο ένας τον άλλον ευτυχισμένο, χρειάζεται επιπλέον να στερούμε ο ένας απ΄τον άλλον την απόλαυση που η κάθε καρδιά μπορεί ακόμη να προσφέρει στον εαυτό της; Και δείξτε μου εσείς τον άνθρωπο που κατέχεται από κακή διάθεση και έχει το θάρρος να την κρύβει, να φέρει μόνος του το βάρος της χωρίς να καταστρέφει τη χαρά γύρω του.Ή μήπως η διάθεση αυτή δεν είναι παρά η εσωτερική δυσθυμία που μας προκαλεί η ανεπάρκειά μας, ένα αίσθημα ότι δεν μας αρέσει ο εαυτός μας, συνυφασμένο πάντοτε με έναν φθόνο, ο οποίος υποδαυλίζεται από κάποια ανόητη ματαιοδοξία; Βλέπουμε ευτυχισμένους ανθρώπους που δεν τους κάναμε εμείς ευτυχισμένους και αυτό είναι ανυπόφορο.
Αλίμονο σ αυτούς που χρησιμοποιούν την εξουσία που έχουν πάνω σε μια καρδιά για να της στερήσουν τις απλές χαρές που πηγάζουν από μέσα της. Όλα τα δώρα, όλες οι χάρες του κόσμου δεν μπορούν να υποκαταστήσουν μια στιγμή καθαρής απόλαυσης την οποία έχει δηλητηριάσει η φθονερή δυσθυμία του δυνάστη μας.
Είθε να επαναλάμβανε κανείς κάθε μέρα: Δεν έχεις τη δύναμη να κάνεις τίποτε άλλο για τους φίλους σου από το να τους αφήνεις τις χαρές τους και να μεγαλώνεις την ευτυχία τους απολαμβάνοντάς την μαζί τους. Μπορείς, όταν βαθιά η ψυχή τους βασανίζεται από ένα αγωνιώδες πάθος, όταν διαλύεται από τη θλίψη, να τους προσφέρεις μια σταγόνα παρηγοριάς; Κι όταν η έσχατη, η πιο τρομερή αρρώστια χτυπήσει το πλάσμα που εσύ είχες υπονομεύσει ύπουλα στις μέρες της ακμής του κι εκείνη θα κείτεται τώρα άθλια εξαντλημένη και θα κοιτάζει τον ουρανό με μάτια απλανή, ενώ ο ιδρώτας του θανάτου θα κυλάει στο χλωμό της μέτωπο, τότε εσύ θα στέκεσαι πλάι στο κρεβάτι σαν καταραμένος νιώθοντας βαθιά ότι ολόκληρη η δύναμή σου δεν σε βοηθάει σε τίποτε, ενώ μέσα σου θα σε σπαράζει η αγωνία, έτσι που θα τα δινες όλα για να σταλάξεις μια σταγόνα δύναμης, να ανάψεις μια σπίθα θάρρους σ αυτό το πλάσμα που πεθαίνει. 

Η Αβάσταχτη Ελαφρότητα του Είναι

-Ο έρωτας αρχίζει από μια μεταφορά.

-Ο έρωτας αρχίζει από τη στιγμή που μια γυναίκα εγγράφεται με μια από τις κουβέντες της, στην ποιητική μας μνήμη.

-Ο ανθρώπινος χρόνος δε γυρίζει κυκλικά αλλά προχωρεί σε ευθεία γραμμή. Γι αυτό και ο άνθρωπος δεν μπορεί να είναι ευτυχισμένος επειδή η ευτυχία είναι  επιθυμία  επανάληψης.

-Η ομορφιά είναι ένας κόσμος προδομένος. Δεν μπορεί να τη συναντήσει κανείς παρά μόνον όταν οι διώκτες της την έχουν ξεχάσει σε κάποια μεριά κατά λάθος. Η ομορφιά κρύβεται πίσω από το σκηνικό. Για να τη βρει κανείς πρέπει να καταστρέψει τον μουσαμά του σκηνικού.

-Η ερώτηση είναι σαν το μαχαίρι που σκίζει το ζωγραφισμένο μουσαμά του σκηνικού για να μπορέσει κανείς να δει αυτό που κρύβεται από πίσω.

-Μια ερώτηση στην οποία δεν υπάρχει απάντηση είναι ένα εμπόδιο πέρα από το οποίο δεν μπορεί να πάει κανείς. μ' άλλα λόγια είναι ακριβώς οι ερωτήσεις στις οποίες δεν υπάρχει απάντηση που σημαδεύουν τα όρια των ανθρωπίνων δυνατοτήτων και χαράζουν τα σύνορα της ύπαρξής μας.

-Όποιος αναζητάει το άπειρο δεν έχει παρά να κλείσει τα μάτια.

(Από το βιβλίο του Μίλαν Κούντερα- Η Αβάσταχτη Ελαφρότητα του Είναι)

Ρευστότητα..κενότητα..ματαιότητα
ένα συνονθύλευμα συγκρουόμενων συναισθηματών
 αναδύεται αίφνης τη στιγμή
που αφουγκράζεσαι και νοερά επεξεργάζεσαι
τις τρεις αυτές (θα έλεγαν κάποιοι ανυπόστατες) έννοιες
ζωτικής σημασίας.
 Και εδώ δημιουργείται το εξής διφορούμενο :
ενώ συλλογίζεσαι έστω και ενοχικά 
την μάταιη, ρευστή και διόλου πλουτισμένη "ζωή" 
που κάνεις
εντούτοις, προς τι όλη αυτή η επιδερμική αντιμετώπισή
ακόμα και η αδράνεια;
 Κοιτάς με το νωχελικό σου βλέμμα 
την αγοραία "ευμάρεια" και "πληρότητα"
και ενώ αυτές κραυγάζουν ηχηρά
 εσύ γιατί σιωπάς συνειδητά;
 Ίσως επειδή είναι πλέον "περασμένη η ώρα"
και οι κακοτοπιές της κοινωνίας ρίζωσαν βαθιά
εκεί που εσύ θα ήθελες γόνιμο έδαφος
 για σκέψη και κατ'επέκταση αντίδραση. 
έτσι συνεχίζεται ξανά και ξανά ένας φαύλος κύκλος
 μέσα στον οποίο
σέρνεσαι ανήμπορος να σηκωθείς,
 ναι, νομίζω αυτό θεωρείται εκφυλισμός.

Φερνάντο Πεσσόα - Ζητώ συγγνώμη που δεν απαντώ

Ζητώ συγγνώμη που δεν απαντώ 

Αλλά δεν είναι δικό μου λάθος

Αν δεν αντιστοιχώ 

Σ’ εκείνον που σε μένα αγαπάτε.

 Ο καθένας μας είναι πολλοί

 Εγώ είμαι αυτός που νομίζω, 

Άλλοι με βλέπουν διαφορετικό

 Και πάλι λάθος κάνουν.

 Μη με παίρνετε γι’ άλλον

 Κι αφήστε με ήσυχο. 

Αν εγώ δεν θέλω

 Να βρω τον εαυτό μου

 Γιατί οι άλλοι να τον ψάχνουν; 

Αν είμαι μυστικιστής είπατε;

 Ναι Είμαι!

 Είμαι αλλά μόνο με το σώμα,

 Η ψυχή μου είναι απλή, δεν σκέφτεται

 Ο μυστικισμός μου έγκειται 

στην άρνηση της γνώσης

 Σε μια ζωή χωρίς σκέψεις

 Δεν με νοιάζει τι είναι η φύση, την τραγουδώ

 Ζω στην κορυφή ενός λόφου, 

σ’ ένα μοναχικό ασβεστωμένο σπίτι.. 

Να ποιος είμαι!

Στο νέο θαυμαστό κόσμο του Άλντους Χάξλεϊ

Στο βιβλίο Νεός Θαυμαστός κόσμος του Άλντους Χάξλει, Άγγλου συγγραφέα, μεταφερόμαστε στο μακρινό μέλλον, όπου οι Άρχοντες του κόσμου έχουν φτιάξει την ιδανική κοινωνία. Μια κοινωνία αλληλεγγύης και ευτυχίας, μια κοινωνία χρησιμότητας όπου τα πάντα είναι προκαθορισμένα και οι άνθρωποι δεν νιώθουν πόνο, όπως και κανένα άλλο συναίσθημα, μια κοινωνία που η ανάγκη για συναισθήματα αντικαθίσταται με σεξουαλική επαφή και το υπέρτατο ναρκωτικό ΄σόμα. Στον αντίποδα αυτής της κοινωνίας υπάρχουν οι πρωτόγονες κοινωνίες στις οποίες δεν αναπτύχθηκε πολιτισμός για μια σειρά λόγων. Όταν ένας κάτοικος της πρωτόγονης κοινωνίας επισκέπτεται τον θαυμαστό νέο κόσμο φαίνεται να μην μπορεί να καταλάβει που έγκειται η ευτυχία και ο πολιτισμός. Παρακάτω παρακολουθούμε τη συζήτηση του άγριου ανθρώπου (όπως αποκαλούν τα άτομα από τις πρωτόγονες κοινωνίες) και του Άρχοντα του κόσμου:

  Τζων: Γιατί δεν παρουσιάζετε τον Οθέλλο στο σινεμά αντί για αυτές τις ηλίθιες αισθησιοταινίες;
Άρχοντας: Πρόκειται για έργο παλαιό και, μεταξύ μας, δε θα το καταλάβαιναν.
-Τότε γιατί δεν τους δίνετε κάτι καινούργιο σαν τον Οθέλλο που  να μπορούν να καταλάβουν;
- Κάτι τέτοιο δε θα μπορέσει ποτέ να γραφτεί. Πρώτον, γιατί αν ήταν κάτι σαν τον Οθέλλο κανείς δε θα το καταλάβαινε όσο καινούργιο και αν ήταν, και δεύτερον, αν ήταν καινούργιο δε θα έμοιαζε καθόλου στον Οθέλλο.
-Γιατί όχι;
-Γιατί ο κόσμος μας δεν είναι ο ίδιος με τον κόσμο του Οθέλλου.  Δεν μπορεί κανείς να φτιάξει αυτοκίνητα χωρίς χάλυβα και δεν μπορεί να φτιάξει τραγωδίες χωρίς κοινωνική αστάθεια. Σήμερα ο κόσμος μας είναι ευσταθής. Οι άνθρωποι είναι ευτυχείς. Έχουν ότι θέλουν και ποτέ δεν επιθυμούν ότι δεν έχουν. Έχουν σταθερή ευμάρεια, ασφάλεια, υγεία, δεν φοβούνται τον θάνατο, δεν γνωρίζουν τι είναι τα πάθη,  ή τα γηρατειά, δεν τους πρήζουν μαμάδες και μπαμπάδες, δεν έχουν συζύγους ή παιδιά, ή έρωτες που να τους συγκινούν, και είναι έτσι προκαλλιεργημένοι, ώστε να μπορούν μονάχα να συμπεριφέρονται όπως διδάχθηκαν να συμπεριφέρονται. Και αν κάτι δεν πάει καλά, υπάρχουν οι ταμπλέτες ΄σόμα΄. Και εσείς, κύριε Άγριε, πετάτε τούτες τις ταμπλέτες απ το παράθυρο στο όνομα της ελευθερίας. Ελευθερία! Φαντάζεστε ότι οι εργάτες ξέρουν τι είναι η ελευθερία; Και περιμένετε από αυτούς να καταλάβουν τον Οθέλλο; Ε, δεν είμαστε καλά.
-Κι όμως, ο Οθέλλος είναι κάτι καλό, κάτι πολύ καλύτερο απ αυτές τις αισθησιοταινίες.
-Και βέβαια είναι. Όμως, αυτό είναι το τίμημα που πληρώνουμε για κάθε σταθερότητα. Πρέπει να επιλέξει κανείς ανάμεσα στην ευτυχία και σε αυτό που μερικοί αποκαλούν υψηλή τέχνη. Εμείς θυσιάσαμε την υψηλή τέχνη , και στη θέση της βάλαμε τις αισθησιοταινίες.

(Απόσπασμα από το βιβλίο Θαυμαστός Νέος Κόσμος, ένα κείμενο που ίσως και να προφητεύει μια, όχι και τόσο μακρινή πλέον, εποχή.)  

Γυμνό σώμα (Γιάννης Ρίτσος)

Εἶπε:
ψηφίζω τὸ γαλάζιο.
Ἐγὼ τὸ κόκκινο.
Κι ἐγώ.

Τὸ σῶμα σου ὡραῖο
Τὸ σῶμα σου ἀπέραντο.
Χάθηκα στὸ ἀπέραντο.

Διαστολὴ τῆς νύχτας.
Διαστολὴ τοῦ σώματος.
Συστολὴ τῆς ψυχῆς.

Ὅσο ἀπομακρύνεσαι
Σὲ πλησιάζω.

Ἕνα ἄστρο
ἔκαψε τὸ σπίτι μου.

Οἱ νύχτες μὲ στενεύουν
στὴν ἀπουσία σου.
Σὲ ἀναπνέω.

Ἡ γλῶσσα μου στὸ στόμα σου
ἡ γλῶσσα σου στὸ στόμα μου-
σκοτεινὸ δάσος.
Οἱ ξυλοκόποι χάθηκαν
καὶ τὰ πουλιά.

Ὅπου βρίσκεσαι
ὑπάρχω.

Τὰ χείλη μου
περιτρέχουν τ᾿ ἀφτί σου.

Τόσο μικρὸ καὶ τρυφερὸ
πῶς χωράει
ὅλη τὴ μουσική;

Ἡδονή-
πέρα ἀπ᾿ τὴ γέννηση,
πέρα ἀπ᾿ τὸ θάνατο.
Τελικὸ κι αἰώνιο
παρόν.

Ἀγγίζω τὰ δάχτυλα
τῶν ποδιῶν σου.
Τί ἀναρίθμητος ὀ κόσμος.

Μέσα σε λίγες νύχτες
πῶς πλάθεται καὶ καταρρέει
ὅλος ὁ κόσμος;

Ἡ γλῶσσα ἐγγίζει
βαθύτερα ἀπ᾿ τὰ δάχτυλα.
Ἑνώνεται.

Τώρα
μὲ τὴ δική σου ἀναπνοὴ
ρυθμίζεται τὸ βῆμα μου
κι ὁ σφυγμός μου.

Δυὸ μῆνες ποὺ δὲ σμίξαμε.
Ἕνας αἰῶνας
κι ἐννιὰ δευτερόλεπτα.

Τί νὰ τὰ κάνω τ᾿ ἄστρα
ἀφοῦ λείπεις;

Μὲ τὸ κόκκινο τοῦ αἵματος
εἶμαι.
Εἶμαι γιὰ σένα.